پاورپوینت زيگورات چغازنبيل

اسلاید ۱ :

مقدمه

کشف چغازنبیل، شهر کهن دوراونتاش Dur–Untash نوعی ادای دین از طرف «دست‌اندرکاران نفتی» به «باستان‌شناسی» بود. در سال ۱۸۹۰ میلادی (۱۲۶۹ شمسی) ژاک دو مورگان ـ Jaacque de Morgan که تحصیلات زمین‌شناسی داشت، در یک ماموریت علمی در ایران موفق به کشف نفت شد. حاصل این کشف، تشکیل شرکتی قدرتمند برای بهره‌برداری از نفت ایران بود. تقیریباً نیم قرن بعد، یکی از زمین‌شناسان این شرکت، آجر کتیبه‌داری را که از چغازنبیل یافته بود، برای سرپرست هیات باستان‌شناسی مستقر در شوس برد و به این ترتیب این دین ادا شد. خواندن این کتیبه امکان شناخت شهری را فراهم می‌کرد که توسط اونتاش ـ گال ـ Untash–Gal، پادشاه ایلام ساخته شده بود. او در اواسط قرن سیزدهم قبل از میلاد، پادشاهی می‌کرد و پایتخت او شهر شوش بود.

اسلاید ۲ :

با عملیات بررسی و شناسایی که در بین سال‌های ۳۹-۱۹۳۶ میلادی (۱۸-۱۳۱۵ شمسی) توسط ر.دومنکم در این محوطه انجام شده است، آشنا هستیم، ولی اقامت‌های کوتاه مدت او در محل و ابزار و وسایلی که بکار گرفته بود، هیچکدام تناسبی با اهمیت و گستردگی چنین کاری را نداشت، زیرا که وسعت آن نزدیک به صد هکتار است و برج مقدس آن هنوز هم ۲۵ متر ارتفاع خود را حفظ کرده است. از سرگیری کاووش  در این محوطه، مستلزم امکاناتی بیشتر و مجهزتر از امکاناتی بود که هیات مستر در شوش در اختیار داشت. از سال ۱۸۹۷ میلادی (۱۲۷۶ شمسی)، هیات باستانشناسی شوش، تنها تشکیلات علمیی بود که فعالیت‌های آن امکان شناخت و مطالعه یکی از تمدن‌های دنیای قدیم، یعنی تمدن ایلامی از جمله زبان، ادبیات، هنر و معماری آن را فراهم می‌کرد. اگر ایلام‌شناسان امروز، از باکو تا شیکاگو، امکان مطالعه متون ایلامی را یافته‌اند،‌ همه این متون به استثنای چند متن و کتیبه که تاریخ آنها به عصر هخامنشی مربوط می‌شود، از دل ویرانه‌های شوش بیرون آمده‌اند. اگر امروزه محققین و پژوهشگران توان سخن‌گویی از هنر ایلامی را دارند، همه این‌ها در پرتو تفحصاتی است که در شوش انجام شده است.

اسلاید ۳ :

زیگوارت چغازنبیل، در حال کشف حجاب از دنیایی است که در دامنه‌های این زیگوارت مخفی بوده و هرگز به ذهن کسی خطور نکرده بود. موضوع کلی، همین پرده‌برداری از چنین دنیایی است.

اسلاید ۴ :

نگرشی تاریخی

nحدود اواسط قرن سیزدهم قبل از میلاد، پشته وسیعی که بیش از ۳۰ متر از رودخانه آب ـ دز، یکی از شعبات کارون را از مسیر مستقیم خارج و به آن قوس می‌دهد، توسط شاه ایلام اونتاش ـ گال انتخاب شد تا در آن شهرکی مذهبی بنیان گذاشته شود و تبدیل به مرکزی زیارتی برای مردم ایلام گردد. این شهرک دور ـ اونتاش نامیده شد که چنین نامی برگرفته از نام بنیانگذار آن بود.

nبین شوش، که در آن زمان پایتخت ایلام بود و این پدیده نوین که در جنوب شرقی آن قرار داشت، حدود ۳۰ کیلومتر، یعنی یک روز کاروان‌رو، فاصله است. مسیر مشابهی نیز دور ـ اونتاش را به شهر هیدالو ـ Hidalu، که در نزدیکی شهر شوشتر امروزی قرار دارد، متصل می‌کرد. این شهر در کنار رود کارون، اندکی پس از خروج این رود از کوهساران به طرف دشت سوزیانای قدیم بنا شده بود.

اسلاید ۵ :

nدرباره نوع زندگی این شهر در زمان ساسانیان یا قرن‌های بعد از آن و ورود اسلام، هیچ نوع شواهدی در دست نیست. فقط در قرن هفدهم میلادی، یکی از حاکمان کوچک محلی، روی دیوار بیرونی شمال شرقی و در بالای آبکندهای عمیق، اقامتگاه کوچکی برای خود می‌سازد که به چشم‌انداز وسیع دره آب ـ دز مسلط بوده است. از این خرابه کوچک تکه‌ای از سفال لعاب‌دار با زمینه‌ای به رنگ سفید و نقوش آبی رنگ و یک قطعه دستبند شیشه‌ای الوان به دست آمد.

nسکوتی که شهر مغضوب و مخلوع از پا درافتاده را در بر گرفته بود، یک بار دیگر قبل از رسیدن باستانشناسان شکسته می‌شود و آن هنگامی است که یک سیاستمدار غربی ظاهراً مقامی در دزفول داشته است، برای رسیدن به این شهر از چغازنبیل می‌گذرد و احساس می‌کند که استعداد و قریحه کاوشگری دارد. می‌گویند که کارگران او روزها و روزها برای حفر زاویه غربی برج سماجت به خرج داده‌اند. بدیهی است که فقط در خشت خام کلنگ زده و آن را زیر و رو کرده‌اند. این زخم را هنوز هم زیگورات بر تن خود دارد.

اسلاید ۶ :

زیگورات

شهرسازان اونتاش ـ گال برای بنای شهر جدید، پشته‌ای را انتخاب کردند که در نزدیکی ساحل یک رود قرار داشت. شکل طبیعی این رود نیز در شکل کلی جدید تاثیر می‌گذاشت. این شهر در نیمه راه دو مجتمع انسانی قرار می‌گرفت که از بزرگترین مجتمع‌های مسکونی ایلامی بودند. این مکان‌یابی به نحوی انتخاب شده بود که بر تمام دشت اشراف داشت تا جایی که وقتی هوا صاف و شفاف بود، می‌شد هم شوش پایتخت را از آن دید و هم شهر بزرگی را که قبلاً از شوشتر کنونی در این مکان بوده است. بخش عظیمی از این سلسله تپه‌ها، که حاشیه‌ای برای موقعیت استقرار شهر هستند، هم به خط سیر دیوار بیرونی شهر تحمیل می‌شده است و هم به دیواری که تمنوس [شهر مقدس] را محدود می‌کرد.

اسلاید ۷ :

nزیگورات که برای خود دارای حصار جداگانه‌ای بود، در مرکز همین تمنوس برپا شده بود. شهر نوبنیاد شاه ایلام در حد شرقی دوآب در مقابل کوهساری برپا شده بود که مانعی عظیم، خشن و تا حدی غیرقابل عبور را تشکیل می‌داد. دنیای اطراف این شهر غالباً خصمانه بود. رودی یا بستری بسیار گسترده از این بنیاد حمایت می‌کرد. زیگورات دور ـ اونتاش نشان‌گر و تعیین کننده مرز شرقی مذاهبی بود که برج مقدس همین زیگورات برای آنها نمایشی از خط ارتباط بین زمین و آسمان را ارائه می‌داد.

nاگر سلسله اتلالی که شهر را از جنبه شمال شرقی محدود می‌کند، با گذاشتن شهرک در این سوی خندق‌هایی با سراشیب تند، موجب به وجود آمدن تسهیلاتی برای قامت افرازی حصار خارجی می‌شوند، در عین حال زمین محلی را که بستر شهر را تشکیل می‌دهد، از نظر سراشیبی و فرود دچار نوعی حالت آسیب‌پذیری می‌کند. اختلاف سطح بین دیوار خارجی شمال شرقی و دیوار جنوب غربی بالغ بر ۵/۲۰ متر بوده است. در نتیجه، سیلاب‌ها و جریانات شدید آب که از این تپه‌ها سرازیر می‌شده، ضایعات و خربی‌هایی را به بناهای خشتی وارد می‌کرده است. با توجه به ضمائمی که بعداً به زیر دیوار جنوب غربی تمنوس اضافه شده تا از دفع آبهایی مطمئن گردند که در این جهت جاری می‌شده‌اند، تصور می‌شود که مبارزه علیه آب باید قرن‌ها به طول انجامیده باشد. زمانی که هیات عملیات خود را در این مکان آغاز کرد، محوطه باستانی را مسیل‌های متعدد عمیقی بریده و بخش‌هایی از دیوارهای صحن‌ها و تمنوس و شهر را با خود برده بود. به این ترتیب، زیگورات در جهت جنوب غربی، از حد و حدود خود تجاوز کرده و تنها امید این است که توان بناهایی را بازیابی نمود.

اسلاید ۸ :

nزیگورات که زوایای آن به سوی جهات اربعه است، نقشه مربعی شکل را نمایان می‌سازد که طول هر ضلع آن ۲۰/۱۰۲ متر است. برای تعیین ارتفاع آن نسبت به کف صحن‌ها، عدد ۱۰۰  برای مرتفع‌ترین نقطه آن ثبت شده است. به این ترتیب با کم کردن ارتفاع سطح صحن‌ها از این رقم، به ارتفاع امروزی برج می‌رسیم که ۳۵/۲۴ متر = ۶۵/۷۵ متر – ۱۰۰ متر در بالای صحن شمال شرقی و ۹۵/۲۴ متر = ۰۵/۷۵ متر – ۱۰۰ متر در بالای صحن جنوب غربی است که همان دروازه غربی حصار می‌باشد.

nاین زیگورات که تماماً با خشت خام ساخته شده، با روکاری آجری به ضخامت ۲ متر پوشیده شده است. این آجرها به لایه رویی خشت‌های زیگورات، که تحت حفاظت این آجرهاست، دوخته شده‌اند. این نمای آجری در چهار وجه خود دارای پیش‌آمدگی‌ها و پس‌رفتگی‌ها با اندازه‌های مختلف است. به فاصله هر ۱۰ رج آجر، یک رج آجر آن کتیبه‌دار بوده است. نوشته‌های روی این آجرها نشان می‌دهند که این زیگورات‌ را اونتاش ـ گال به رب‌النوع اینشوشیناک وقف کرده است. تعداد این آجرها که هنوز هم در نمای آجری و در محل اصلی خود پیدا شده‌اند، به ۶۵۹ عدد می‌رسد.