نگاه به علم از دیدگاه قران و احادیث

موضوع : نگاه به علم از دیدگاه قران و احادیث

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد

چكيده
اين مجموعه كه پيش رويتان قرار دارد،‌ كاري است تحقيقاتي در مورد علم، اين مقاله تحقيقاتي علم را از منظر قرآن و احاديث و روايات مورد بررسي قرار داده است. همه ما مي دانيم كه علم و دانش از اهميت و جايگاه ويژه اي در دين و آئين ما برخوردار مي‎باشد آيات فراوان و احاديث و روايات زيادي در اين مورد نقل شده است؛ از طرف ديگر علم و دانش استوارترين وسيله اي است كه امور اجتماعي و وضعيت زندگي ما را به خوبي اداره مي‌كند و بر آدمي لازم است كه تا آن جا كه توانايي دارد در اين راه قدم بگذارد و از اين نعمت الهي كه به ما ارزاني شده به نحوه شايسته بهره ببرد. به همين خاطر هدف اين مجموعه اينست كه تا جايي كه امكان دارد جايگاه و ارزش و اهميت علم را از طريق آيات و روايات و همچنين احاديث براي خوانندگان آشكار سازد. اين مقاله از هفت قسمت تشكيل شده است و در هر قسمت آيات و احاديث مربوط به آن نقل شده است. به عنوان مثال قسمت اول در مورد علم در قرآن است. در  اين قسمت آياتي از قرآن كريم كه مربوط به علم مي‎شود جمع آوري شده است و در اين بخش نوشته شده است و يا مثلاً در قسمت جايگاه علم، احاديث و روايات مربوط به اين بخش از منابع مختلفي جمع آوري شده است و در اين قسمت نوشته شده است. در واقع هدف كلي اين مجموعه اين بوده است كه علم كه اينهمه در موردش تأكيد شده است را از جنبه هاي مختلف به خوانندگان عزيز بشناسد. اين چند جمله چكيده اي بود در مورد معرفي اين مجموعه مقاله كه انشاء ا… مطالعه خواهيد كرد.
 
مقدمه
علم چيست؟ اگر به ظاهر كلمه نگاه كنيم از سه حرف ساده تشكيل شده است. اما همين كلمه ساده در خودش معناي وسيع و گسترده اي دارد. علم در فرهنگ دهخدا به معناي دانستن، تعيين كردن، دريافتن، ادراك، استوار كردن، انفاق، معرفت دقيق و با دليل بر كفيات مهينه و يا حضور معلوم نزد عالم، دانست و يقين، معرفت و هر چيز دانسته، دانش و آگاهي و معرفت و شناسائي، هنر، فضل، به كار رفته است. در فرهنگ دهخدا در بعد از معناي علم سخناني از شاعران و بزرگان ادبي در اين مورد بيان شده كه به اختصار چند مورد از آنها را ذكر مي كنيم. مثلاً ابوالفضل بيهقي گفته: ما را از علم خويش بهره دادي و هيچ چيز دريغ نداشتي تا دانا شديم. يا در كتاب كليله و دمنه آمده است، طلب علم و ساختن توشه آخرت از مهماتست خواجه عبدا… انصاري مي‌گويد: علم بر سرتاج است و مال بر گردن غل ...
در فرهنگ دهخدا علم آموختن به معناي تعليم دادن دانش، ياد دادن علم به ديگران آمده است. در ادامة اين مطلب سنائي شاعر بزرگ گفته است و چو علم آموختي از حرص آنكه ترس،‌ كاندر شب- چو دزدي با چراغ آيد،‌ گزيده تر برد كالا.
در فرهنگ دهخدا علم داراي تقسيمات زيادي است كه به چند نمونه از آنها به صورت فهرست وار اشاره مي‌كنم. علم احجار، علم اخلاق، علم ادب،‌ علم اديان، علم استخراج (بيان احكام به واسطه قواعد نجومي يا رملي)، علم انشاء (مطالب را نيكو و فصيح نوشتند)، علم اندازه (هندسه)، علم با كار (علمي كه عمل شود)، علم بديع، علم بلاغت هر چند مورد ديگر، … اگر بخواهيم همة آنها را ذكر كنيم در اينجا نمي گنجد.
علم در فرهنگ معين هم علاوه بر معناهايي كه در فرهنگ دهخدا آمده است به معناي ادراك مطابق يا حصول صور اشيا نزد عقل چه آنكه نفس معلوم باشد كه علم حضوري است و يا به واسطة معلوم باشد كه علم حصولي است. علم نوريست مقتبس از مشكات نبوت در دل بنده مؤمن كه بدان راه يابد بخداي يا به كار خداي يا به حكم خداي.
علم در فرهنگ معين هم تقسيمات به خصوصي دارد كه به چند نمونه از آنها در ذيل اشاره شده است.
- آخرت (علمي كه به فساد بودن فاسد نشود و آن علم تأمين سعادت آخرويست)، - اجمالي (علم به اشيا در مقام اجمال)، سير اخلاق (علم اخلاق)، - ادني (علم طبيعي)، - اعلي (علم الهي)، - اقوال (علم به قواعد سخن گفتن، - برهان (علم منطق) و …
اما خود علم در زبان فارسي و عربي بود و معناي متفاوت به كار برده مي‎شود و غفلت از اين دو نوع كاربرد اغلب به مطالعاتي عظيم انجاميده است، 1- معناي اصلي و نخستين علم، دانستن در برابر ندانستن است به همه دانستينها صرف نظر از نوع آنها علم مي گويند و عالم كسي را مي گويند كه جاهل نيست. مطابق اين معنا اخلاق، رياضيات، فقه، دستور زبان، مذهب، زيست شناسي و نجوم همه علم اند و هر كس يك يا چند رشته از آنها را بداند عالم دانسته مي‎شود.
خداوند به اين معنا عالم است، يعني نسبت به هيچ امري جاهل نيست و براي او مسأله مجهولي وجود ندارد. محتواي قرآن به اين معنا علمي است يعني كه مجموعه يي از دانستني هاست و هر كس آنها را بداند عالم به قرآن است. همه فقها عالم اند و هر كس از خدا و صفات و افعال او آگاهي داشته باشد نيز عالم است، ديده مي‎شود كه در دين معناي علم در برابر جهل قرار مي‎گيرد، كلمه KNOWLEDGE در انگليسي CONNALSSANCE در فرانسه معادل اين معناي علم اند. 2- كلمه علم در معناي دوم منحصراً اگر بدانستني هايي اطلاق مي‎شود كه از طريق تجربه مستقيم حسي بدست آمده باشند. علم در اينجا در برابر جهل قرار نمي گيرد بلكه در برابر همة دانستنيها قرار مي‎گيرد. كه مستقيماً از آزمون حسي برنمي خيزند. اخلاق (دانش خوبي ها و بديها) متافيزيك (دانش احكام و عوارض هستي مطلق) عرفان (تجارب دروني و شخصي) منطق (ابزار هدايت فكر)، فقه، اصول، بلاغت و … همه بيرون از علم به معناي دوم آن قرار مي گيرند. و همه به اين معنا غيرعلمي اند. كلمه science در انگليسي و فرانسه معادل اين معناي علم اند. ديده مي‎شود كه علم در اين معناي بخشي از علم به معناي اول را تشكيل مي‎دهد و به سخن ديگر علم تجربي نوعي از انواع دانستنيهاي بسياري است كه در اختيار بشر مي‎تواند قرار گيرد.
رشد علم به معناي دوم عمدتاً از آغاز دوره‌ي رنسانس به بعد است در حاليكه علم به معناي مطلق آگاهي (معناي اول) تولدش با تولد بشريت هم آغاز است. اين بود مختصري از معناي علم در دو زبان فارسي و عربي. حالا كه معناي علم تا حدودي روشن شده ببينيم كه چرا علم تا اين اندازه در دين ما و در قرآن از اهميت والايي برخوردار است. و اينهمه آيه و حديث در مورد آن آمده است.
خداي متعال دانش را سبب كلي براي آفرينش همه عالم علوي و منطقي قرار داده و اين اندازه از جلالت و فخر در حق دانش كافي است كه خداي در كتاب حكمش از نظر بينائي و يادآوري ارباب معرفت مي فرمايد و خدا كسي است كه هفت آسمان را ايجاد فرموده، و از زمين مانند آسمان آفريده، و امر خود را ميان آنها فرو فرستاد، تا بدانيد كه خدا بهر چيزي توانا است و دانش او بهر چيزي احاطه دارد، همين آيه بر شرافت علم كافي است، بويژه علم توحيد كه اساس هر علم و مدار هر دانش است،‌ خداي متعال دانش را بالاترين شرافت و بزرگترين عزت براي فرزند آدم قرار داده و نخستين سنتي كه پس از آفرينش و ظهور او از كتم عدم بيضا و نور وجود است نهاده نعمت دانش است، چنانچه د سورة علق كه اولين سورة منازلة پيمبر اوست مي فرمايد: (إقرا اسم ربك الذي خلق،‌ خلق الانسان من علق، اقرا و ربك الاكرم، الذي عَلم بالقلم، نيكو تدبر كن چگونه افتتاح فرموده كتاب خود را كه باطلي در او نيست و از جانب حكيمي فرو فرستاده شده كه شبهه در كلام او راه ندارد به نعمت ايجاد، از آن پس نعمت دانش را بر بشر خوانده، و اگر نعمت و منتي بعد از نعمت ايجاد بالاتر از دانش بوده، خداي بدين نعمت بزرگ اختصاص نمي داد و در اين آيه علاوه بر آنكه حسن براعت و دقائق معاني و حقايق بلاغت را مراعات فرموده، نور هدايت و راه دلالت به صراط مستقيم را منوط به علم دانسته.

فهرست مطالب

مقدمه

علم در قرآن

ارزش علم

اهميت علم

جايگاه علم

آثار بركات علم

انواع علم

بهترين علم