سرگذشت و احوال مولوی

موضوع : سرگذشت و احوال مولوی

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

شرگذشت و احوال مولوي
    جلال الدين محمد فرزند بهاء الدين محمد معروف به «بهاء الدين ولد» و ملقب به «سلطان العلما» فرزند حسين بلخي، اين خانواده پدر بر پدر ازمردم خراسان قديم ساكن ناحيه ي بلخ بوده اند و به  نسبت بلخي و خراساني شهرت داشته اند؛ اما شهرت مولوي به «مولاناي رومي» و «مولاي روم» بعد از آنست كه از بلخ مهاجرت كرده و در شهر «قونيه» موطن برگزيده اند كه از بلاد معروف آناتولي و آسياي صغير و تركيه ي فعلي است و آن را در قديم كشور «روم» مي گفتند؛ به طوري كه نگارنده تبع كرده ام اين شهرت از اوايل قرن ششم هجري به بعد است. براي اينكه من درمؤلفات نيمه‌ي اول اين قرن ديده ام كه ازمولوي به عنوان «مولاناي روم» اسم برده و اشعاري نقل كرده اند؛ براي كساني كه سرگذشت مولوي را از روي كتاب ها خوانده اند هم اين نكته تازگي دارد، زيرا تاكنون ديده نشده كسي متعرض باشد از اين كه چه تاريخ مولوي را به عنوان «مولاناي روم» يا «ملاي رومي ها» خوانده اند.
    ولادت مولوي در بلخ روز يكشنبه ششم ربيع الاول سنه 604 و وفاتش در قونيه هم در روز يكشنبه پنجم جمادي الاخر سال 672 هجري قمري است. همان سال كه نابغه‌ي فلسفه‌ي رياضي خواجه نصير الدين طوسي و برخي بزرگ مردان ديگر فوت شده اند. مدت عمر مولانا جلال الدين به حساب شمسي 66سال و به حساب قمري 68 سال و 89 روز يعني سه ماه و يك روز كم بود.
    پدرش بهاء الدين ولد با خانواده به قصد زيارت كعبه‌ي معظمه و انجام عمل حج درحدود سال 616 كه گيراگير حمله ي مغول به ايران است ازبلخ مسافرت كرد. درحقيقت سبب عمده‌ي اين مسافرت يا مهاجرت رنجشي بودكه در باطن از سلطان محمد خوارزمشاه داشت، خواه باعث مسافرتش، گزاردن مناسك حج و خواه و رنجش از سلطان محمد باشد، اين ها همه علل و اسباب ظاهري بود و حقيقت امراراده ي حج بود كه مي خواست آن نهال الهي يعني وجود مولوي را كه درآن وقت حدود سيزده ساله بود از آن آفت خانمانسوز هجوم شوم مغول محفوظ نگاه بدارد و او را در سرزميني دو از فتتنه پرورش دهد تا همچون درختي بارآور، سايه بر سر مشرق و مغرب عالم افكند.
اين سبب ها برنظر ها پرده هاست
        كه نه هر ديدار صنعش را سزاست
از مسبب مي رسد هر خير و شر
        نيست اسباب و وسايط را اثر
از اين ادبيات مولوي بر مي آيد كه همه چيز در ديد و قدرت آفريدگار بي همتاست و دليلش برهيچ كس آشكار نيست. آري! حق نمي خواست كه اين چراغ فيض رحماني درآن تندباد شيطاني خاموش شود و چشم جهان بشريت از انوار تابناك او بي نصيب بماند. خلاصه مولوي درآن وقت كه حدود 13 سال داشت همراه پدرو مادرش از بلخ سفر كرد. گفته اند كه پدرش درعبور از نيشابور شيخ فريدالدين عطار نيشابوري معروف را كه صاحب تذكره الاوليا و منظومه هاي منطق الطير و اسرارنامه و مصيبت نامه است ملاقات كرد و شيخ عطار نسختي از «اسرارنامه»‌ي خود را بدو هديه نمود و براي مولوي به فراست ايماني، آتيه‌ي درخشاني را پيش بيني كرده و به پدر او گفت كه اين پسر راگرامي بدار، باشدكه نفس گرم او آتش، در سوختگان عالم زند.
«مقدمه»
ادبيات در هر شكل و قالبي كه باشد، نمايشگر زندگي وبيان كننده‌ي ارزش ها و معيارها وويژگي هايي است كه زندگي فردي و جمعي برمحور آنها مي چرخد. نقد وبررسي و ارزيابي آثار ادبي نيز چنين است و نمي تواند بدور از آن ارزش ها و معيارها باشد و بي توجه از كنار آنها بگذرد. به عبارت ديگر نقد و بررسي آثار ادبي از ديدگاهي مي توان درس زندگي ناميد، باهمه‌ي گستردگي و تنوع و خصوصيات و مظاهر آن.
ادبيات از دو ديدگاه ما را با زندگي پيوند مي‌دهد: از گذرگاه عاطفي، وقتي كه آنرا مي خوانيم، از گذرگاه خرد ورزي، وقتي كه آنرا بررسي و نقد مي كنيم؛ وقتي ما قطعه شعري را مي خوانيم، عواطف و احساسات ما با عواطف و احساسات شاعر جنبه‌‌هاي مشترك پيدا مي كند و با او هم سوئي رواني پيدا مي كنيم، و يا وقتي سر‌گشتكي را در مطالعه مي آوريم، به قول «آندره موروا» در حادثه‌ي كشاكش بزرگي قرارمي گيريم و لحظات زندگيمان با آن حادثه     آميختگي پيدا مي كند؛ دراين موارد نفس و جان ما مي تواند از اثر پذيري بركنار بماند. از جهت خردورزي نيز، اگر به درستي به تحليل و نقد آثار ادبي بنشينيم و جنبه هاي مثبت و مفني آنها را دريابيم، زندگي را مطرح ساخته ايم؛ مطالعه وبررسي آثار ادبي بايد با بررسي جنبه هاي زباني، هنري ومحتوايي همراه باشيد، به اين معني كه پس از حل دشواري هاي واژه اي و تعبيرها و اصطلاحات متن و اشاراتي كه به تارخ و قصص و اساطير ممكن است وجود داشته باشد، بايد به بررسي ارزش هنري و سپس به تجزيه و تحليل محتواي آن بپردازيم. انديشه هاي والا و ارزشمند را باز نماييم و پندارهاي سخيف و كج انديشي هاي نابخردانه را نقد كنيم. عبارات وابيات و تعبيرهاي زيبا و استوار را با دليل وحجت نشان دهيم و ابيات و جملات و عبارات نازيبا و نااستوار را باز نماييم. و اگر اثر شكل داستاني دارد، آنرا از جهت شناخت داستان بررسي كنيم: مثلاً اگر در داستان رستم و سهراب، فقط واژه دشوار را معني كنيم و چند ويژگي زباني را كه درسخن فردوسي هست باز گوييم كه مثلاً براي يك متمم دو حرف اضافه آورده است، يا «كجا» را در معني «كه» به كاربرده، داستان را به عنوان يك پديده ي لساني مطرح كرده ايم. براي آنكه داستان به عنوان يك اثر ادبي مطرح شود، پس از طرح و توضيح نكته هاي زباني و ارزش هاي هنري يا ارزش هاي مربوط به فنون بلاغي، درمرحله‌ي سوم بايد محتواي داستان را از جهت داستان شناسي، و دراين مورد به خصوص از جهت تراژدي شناسي، گره خوردگي، اوج و فرود داستان، جنبه هاي روان شناختي قهرمانان و سرانجام ظرايفي كه داستان را به عنوان تراژدي برتر معرفي مي كند، مطرح سازيم.
بنده از تهيه و تحقيق درباره‌ي شعر و ادب فارسي، اهدافي داشتم كه يكي از آنها بيان كردن و روشن شدن مطالب دراين باره بود؛ و دراين تحقيق از استاد بزرگوار ادب و شعر فارسي، جناب آقاي دكتر ده پنا كه دانشجويان را به شناخت و درك ارزش هاي شعر و متون فارسي تشويق مي كنند، تشكر مي‌كنم؛
دراين تحقيق از منابع مختلفي استفاده كردم كه از آن جمله مي توان كتاب مقالات ادبي، اثر دكتر جلال الدين همايي، مكتب حافظ يا مقدمه برحافظ شناسي، تأليف دكتر منوچهر مرتضوي و گزيده‌ي غزليات مولوي، اثر دكتر سيروس شميسا است؛ اميدوارم اين تحقيق بتواند براي علاقه مندان به شعر و متون فارسي مفيد واقع شود و تفكر و توجه آنان را به اين موضوع بيشتر كند.
فهرست مطالب
عنوان  صفحه
فصل اول: «سرگذشت و احوال مولوي»   
1-1سرگذشت و احوال مولوي    
1-2افكار و عقايد عرفاني    
فصل دوم «مولوي چه مي گويد؟»   
2-1مسلك عرفاني و افكار و عقايد مولوي    
2-2علم اليقين-عين اليقين-حق اليقين   
2-3تعلق –تخلق –تحقق   
2-4پايه اصلي مسلك و طريقه عرفاني مولوي    
2-5 رسالت عرفاني و ادبي مولوي    
2-6فروغ خورشيد روح بخش عرفان مشرق   
2-7طريق اصلاح نفوس و درمان دردهاي اجتماعي و روحاني بشر   
2-8داروي دردهاي روحاني پنهاني بشر    
2-9پراكندگي و جمعيت حواس و اوقات    
فصل سوم : «مولوي و حافظ»   
3-1-عشق از ديدگاه مولوي    
3-2-پير از ديدگاه مولانا     
3-3جام جم ا زديدگاه مولانا   
3-4مولوي و حافظ    
فصل چهارم: «مرغ باغ ملكوتم، نيم از عالم خاك    
4-1 درمراحل سيرو سلوك علمي و عرفاني    
4-2 دوره ي اول زندگاني با شخصيت اول مولوي    
4-3 دوره ي دوم و شخصيت دوم مولوي    
4-4 شخصيت سوم و فعليت نهايي مولوي    
4-5 تقسيم بندي    
1-4-5افكار و عقايد مولوي     
2-4-5مارميت اذرميت    
1-2-4-5شعار مسلك علمي و عرفاني و كليد رمز افكار و عقايد مولوي   
3-4-5جبر واختيار و قضا و قدر    
1-3-4-5قضا و قدر    
2-3-4-5تجلي و ظهور حق درمظاهر بشري و صدور معجزات و كرامات از انبيا واولياي خدا    
4-4-5 اتصال پنهاني روح انسان كامل به مبدأ غيب مجرد الهي    
فصل پنجم : «آشنايي بيشتر با اشعار مولانا»
5-1شرح برخي از ادبيات مثنوي شريف
5-2شرح سه غزل شيوا از مولانا
5-3چند نمونه از كنايات اشعار مولوي
5-4القاب شعر اودبا و علما و هنرمندان ايران